Eropuit  tussen “Slikken”  en  “Schorren”

                                                                                  
Technische gegevens 

Afstand fietsroute : 70 km
Hoogteverschil : 25 m
Duur fietsroute : een dag (bezoeken inbegrepen)
Bewegwijzering : uitstekend
-zeshoekige bordjes “De Riante Polderroute”
-zeshoekige bordjes “De Maerlantroute”
- cf. “De Draad van Ariadne”
Staat wegdek : asfalt behalve in het centrum van de dorpjes
Damme, St-Anna-ter-Muiden en Middelburg (kasseien).
Cotering : gemakkelijk 
Wegenkaart : Michelin 533 vouw EF15
Hoe te bereiken : snelweg A10 –E 40- uitritten 7,8,9 of  11
                        in de nabijheid van Brugge
Vertrekpunt : Grote Markt van Damme 

Het hoeft eigenlijk niet meer gezegd te worden dat België rijk is aan cultureel historisch erfgoed.  Het land is bezaaid met monumenten, kastelen, abdijen en vele kunstwerken allerlei.  De Grote Markt van Brussel en zijn fraaie gevels zijn uniek in de wereld.  Geen wonder dat zij tal van genieën zoals Jean Cocteau, Victor Hugo, Jacques Brel en vele anderen hebben geïnspireerd.  Toch zou de keuze van het gros van de Belgen zonder enige twijfel uitgaan naar de stad Brugge als voor het hele land maar één merkwaardige toeristische site zou mogen worden gekozen.  Maar net als dat voor de bakermat van Casanova het geval is, kan de toerist onmogelijk in één weekend Brugge binnenste buiten hebben gezien.  Vooral niet wanneer het de bedoeling is de vele musea en historische panden uit te kammen en het weekendje uit met een lekker etentje in een van de vele gastronomische restaurants af te sluiten.
Onbegonnen werk dus.  Laten we het dan maar houden bij het havenstadje Damme dat zijn grote bloei en zijn teloorgang aan Brugge te danken heeft.
 

Toeristische Info 

Dienst voor Toerisme Damme
Huyze de Grote Sterre
Jacob van Maerlantstraat, 3
8340 – Damme
Tel. 050.28.86.10
Website : www.damme-online.com

Westtoerisme vzw
Kasteel Tillegem
8200 – Sint-Michiels-Brugge
Tel. 050.38.02.96 

Fietsverhuur

Tijl en Nele
Jacob van Maerlantstraat, 2
8340 – Damme
Tel. 050.35.71.92
e-mail : tijl.nele@pandora.be
website : www.tijlennele.be.tf
 

Routebeschrijving  en  commentaar 

Als Damme dan toch zo dicht bij de kust ligt, zou het zonde zijn daar geen frisse neus te halen.  Dus de fiets op, richting kust.  Eropuit tussen “slikken” en “schorren” is een fietstocht die twee bewegwijzerde fietsroutes combineert : de Riante Polderroute en de Maerlantroute.  De kust en het hinterland.

Damme – restaurant “Palingpot” – Ramskapelle – Heist – Duinbergen – Knokke – Sint Anna-ter-Muiden – Sluis (vestingen en centrum) – Heille – Middelburg (De Tol) – Aardenburgbrug – Maldegem – Donk – Vivenkapelle - Damme

De draad van Ariadne 

Km 4.4
links de “Zeekanaalweg” nemen, geen bordje ter hoogte van een enorme sluis. 

Km 6.5
de bewegwijzerde route ruilen voor de rustige oever langs de vaart tot aan het restaurant de “Palingpot” in Ramskapelle.  Voor de kerk terug op de route aansluiten.
Voor de wielertoerist die vreest verloren te rijden in de wirwar van straten in Duinbergen en Knokke is het gemakkelijker in Heist, voor het Willemspark, rechts de “Elizabethlaan” richting Knokke-Zoute te nemen.  Zij die van strand en zee houden en liever over de “Zeedijk” van Duinbergen en het “Albertstrand” van Knokke rijden, moeten gas terug nemen en dubbel zo aandacht zijn.  De bordjes staan er wel, maar toch is goed uitkijken de boodschap ! 

Km 16.5
in de Bergdreef, het enige korte, steile stukje op het hele parcours, na 200 m klimmen links afslaan naar het pleintje dat over de kust uitkijkt.
Het bordje voor de “Lippenslaan” (hoofdstraat van Knokke) staat er maar wankel bij !
De “Lippenslaan” en het aanpalende plein dwarsen de “Elizabethlaan” blijven volgen.  Vanaf de “Zoutlaan”, de chicste buurt van België, is er duidelijk minder verkeer.  We rijden “Oosthoek” in.  Een lekkere wafel bij “Moeder Siska” is niet te versmaden. 

Km 31
voorbij Sint-Anna-ter-Muiden, voor de vaart, leidt de weg rechts via de Riante Polderroute naar Damme.  De fietstocht is dan niet langer dan 44 km.  De weg links sluit aan op de“Maerlantroute” die rond het havenstadje Sluis loopt.  Sluis ligt halfweg de route en is dus ideaal gelegen om iets te eten en wat op kracht te komen. 

Km 39.5
voorbij de camping “De Schaapskooi” in het gehucht “Heille” de Ezelstraat niet inrijden, maar rechtdoor, over rode Hollandse klinkers, fietsen naar Middelburg.  Verderop is de bewegwijzering perfect.
Opgelet !  Hier kan de wind lelijk uit de hoek komen.

Damme : bloei en teloorgang van een haven 

In de Gallo-Romeinse tijd sneed de zee nog het land in tot waar later de nederzettingen Brugge en Diksmuide zouden ontstaan.  Onze kust was dan ook een uitgestrekt en desolaat veenlandschap.  De naam “Vlaanderen” betekent trouwens niets meer dan “ondergelopen land”.  Toen al konden de vele zandbanken, die bij laagtij zichtbaar werden, doen vermoeden dat de kust op middellange termijn zou verzanden.  Hier en daar drong de zee langs de brede zeegaten toch het land in, zoals de kilometers brede “Sincfal”, bij ons vandaag beter bekend als het “Zwin”.  Nu is het Zwin een duinengordel die “slikken” of zoute modderzones en “schorren” of zoutweiden beschutting tegen de zeewind biedt.
Pas in de 10^de eeuw worden de eerste nederzettingen langs de kust geregistreerd.
 

Het Zwin, bron van leven voor Brugge 

Brugge heeft haar welvaart te danken aan het water van het Zwin !  Dat staat als een paal boven water.  In tegenstelling tot wat algemeen wordt gedacht, was het Zwin nooit een echte zeearm, maar een uitgestrekte inham die tot Damme reikte.  Alhoewel het niet uitgesloten is dat Brugge nooit een natuurlijke verbinding met het Zwin heeft gehad, toch volstond een verbinding, hoe precair ook, om Brugge, op zeer korte tijd, tot een van de belangrijkste Europese havens te laten uitgroeien.
Rond de 11^de eeuw waren de haven en het Zwin door twee bevaarbare geulen met elkaar verbonden : het Oude Zwin dat nabij Reigersvliet, ten oosten van Westkapelle in het eigenlijke Zwin uitmondde en de Reie die de stad ter hoogte van Damme met het Zwin verbond.
Maar de verzanding zette meedogenloos voort en een eeuw later konden de zeeschepen Brugge niet meer bereiken, noch langs de Reie, noch langs het Oude Zwin.
Maar de stad, die inmiddels tot een bloeiende metropool was uitgegroeid, leed daar helemaal niet onder en had haar havenactiviteiten naar Damme overgebracht.
De doodstrijd van Brugge zal van lange adem zijn.  Twee eeuwen later, in de 15^de eeuw, toen het Venetië van het Noorden op het hoogtepunt van haar roem en welvarendheid was, is het zo goed als zeker dat de meeste kooplieden niet eens beseften wat Brugge boven het hoofd hing.

Damme
 

Damme wordt de haven van Brugge 

Zo werd Damme de voorhaven van Brugge.  De stad die in de tweede helft van de 12^de eeuw ontstond, dankt haar naam aan een dijk die onder druk en voor rekening van de stad Brugge werd opgeworpen.  Dit mocht blijken uit boeken die bewijzen dat Brugge het onderhoud en alle andere werken aan de sluis financierde.  Lang nadat Damme de keure van Vrije Stad kreeg, bleef de metropool eigenaar van de kaaien en de haveninfrastructuur.
Aangezien het Zwin tot bij Damme zeer diep was, werd de dijk opgeworpen waar de zandplaat ontstond.  De grote sluis werd opgebouwd en de indijkwerken werden uitgevoerd om de overslag van ladingen op kleinere schepen vlotter te laten verlopen.
Dankzij de verlegging van de Brugse haven naar Damme kon Brugge een eeuw later tot belangrijkste en grootste Europese haven worden uitgeroepen.
Honderden schepen met aan boord waren uit alle uithoeken van de wereld kwamen er aanmeren.  Venetiaanse en Genovese galeien lagen er vredig naast logge Hanzeatische schepen en gaven het geheel een pittoresk schouwspel.  Tot in de 13^de eeuw werd nagenoeg uitsluitendhandel in luxewaren gedreven : wijnen, vis, zout, amber en bont.  Voordien konden grote landbouwexploitaties en kloosters in hun eigen behoeften voorzien.  Pas na het ontstaan van grote steden gaat de handel in etenswaren bloeien.  Graan, hout en bier worden vanuit Duitsland ingevoerd, wijnen uit La Rochelle, wol uit Engeland en pelsen uit Rusland.  Producten uit het Oosten en uit India kwamen via de Italianen Brugge binnen.
Als de nacht gevallen was, wezen vuren op stompe kerktorens van Muiden, Oostkerke, Hoeke en Damme de zeelieden de weg.  Toch bleef de zeevaart beperkt door de grote risico’s op zee.

 

Damme, Europese  makelaarsstad

Door haar geografische ligging groeit Damme in een mum van tijd uit tot het ideale handelscentrum tussen het noorden en het zuiden.  De factorijen van Lombardische en Baltische kooplieden staan er naast de destijds meest vermaarde bankfilialen.
Honderden schepen konden in de haven van Damme aanmeren en er goederen uit andere landen laden en lossen.  Voor de kooplieden was de haven de plaats bij uitstek om hun goederen te ruilen.  Die makelaarsrol verging Damme uitstekend, maar toch lieten de kooplieden hun factorijen in Brugge.
Brugge behield haar voorechten als handelsmetropool van het westen.
anaf 1180 krijgen de Damse poorters vrijstelling van het betalen van tolrechten in heel Vlaanderen en van Hanzerechten over de hele wereld.  Desondanks bleef de haven van Damme in de schaduw en onder de hoede van Brugge functioneren.  En toch bleef Damme snel opbloeien en werd het er almaar fraaier op.  Het havenstadje Damme inde voor Vlaanderen het exclusieve stapelrecht van wijn afkomstig uit Frankrijk, tonharing, hars en pek.
In 1269 krijgt Damme van de gravin van Vlaanderen, Margareta van Konstantinopel, de toelating om de kaai van een kraan te voorzien, wat in het charter als volgt wordt vermeld : “ung instrumen que ont appelle communemen Crane pour l’ouvrage des vins estrainges et daultres chozes qui arrivent à nostre port de Dam”.  Zeevaartgeschillen blijven elke dag toenemen.  De noodzaak om een reglementering in te voeren dringt zich op.  Vandaar dat te Damme de eerste code van het zeerecht van de Nederlanden werd uitgewerkt, met name het “Seerecht van Damme” dat eigenlijk alleen maar een vertaling was van de Franse code van het zeerecht die toen van kracht was.  Het was toen ook dat Jacob van Maerlant, plaatselijk schrijver en dichter, zijn meesterwerk “Spiegel Historiael” schreef.

Het einde is in aantocht ! 

Ondertussen blijft de verzanding van het Zwin zich maar voortzetten.  Zo erg zelfs dat het havenstadje Damme nauwelijks nog voor zeeschepen bereikbaar is.  Met als gevolg dat de zeehaven en voorhaven van Brugge die Damme was naar Sluis wordt verlegd.  Het is nauwelijks te geloven dat dit stadje, zoals we het nu kennen, eertijds een bloeiende haven was.
De stad was zo groot geworden dat er niet alleen twee kerken, maar ook twee gevangenissen dienden gebouwd te worden.  In een van die gevangenissen, het “Steen van den watere”, werden de gevangenen van de zeebaljuw opgesloten.  Tegen het einde van de 15^de eeuw ging ook Sluis ten onder aan de meedogenloze verzanding en was de tragische teloorgang van Brugge en de andere steden langs het Zwin onomkeerbaar.
Enkele pogingen om Brugge alsnog uit het slop te halen, liepen op een sisser uit.  Met het ter ziele gaan van Brugge kwam ook een einde aan de meest prestigieuze periode uit de Middeleeuwen, die van de Hanze.
Damme dat met een vesting in de vorm van een zevenster werd versterkt, werd tot de tweede helft van de 18^de eeuw als garnizoenplaats ingericht.  Had Charles Decoster niet de idee gehad om de heldendagen van Tijl Uilenspiegel, het symbool van de vrijheid en wat in de Vlaamse ziel leeft, aan die stad te linken, dan zou Damme nu naar alle waarschijnlijkheid in een complete letargie verzonken zijn.

Wist u dat ? 

Het ontstaan van de Beurs 

Brugge heeft een cruciale rol gespeeeld in de geschiedenis van de wereldhandel.  Het is dan ook niet te verwonderen dat de Beurs haar oorsprong in die stad vond !
Toentertijd bestond er een herberg met de naam “ter Beurze” die door de familie van der Beurze werd gerund.  “Ter Beurze” werd het lokaal van de in Brugge gevestigde Venetiaanse kooplieden en aangezien de Genuezen en de Florentijnen in dezelfde buurt woonden, vatten die italiaanse kooplieden de gewoonte op hun respectievelijke huizen over zaken te praten.  Die toevallige bijeenkomsten evolueerden progressief naar regelmatig vergaderingen van koop- en zakenlieden die verkochten en kochten of informatie uitwisselden, net zoals dat nu nog op onze beurzen het geval is.  Brugge werd dan ook al snel de belangrijkste handelspartner van de Hanzeatische en italiaanse kooplieden.

 bruffaertsjo@skynet.be